Nestale pod misterioznim okolnostima: Osam civilizacija koje i danas intrigiraju naučnike

Tokom istorije, brojne civilizacije su doživele krah – u većini slučajeva, razlozi za to su poznati. Ipak, ima i onih koje su nam, pored brojnih drugih stvari, u nasleđe ostavile i misteriju svog nestanka.

 Tokom istorije, brojne civilizacije su doživele krah – u većini slučajeva, razlozi za to su poznati. Astečko carstvo su, primera radi, uništili španski konkvistadori, a neke od njih nisu uspele da se prilagode klimatskim promenama.

Ipak, ima i onih koje su nam, pored brojnih drugih stvari, u nasleđe ostavile i misteriju svog nestanka, pa stoga ne čudi što i dalje privlače pažnju arheologa i istoričara.

1. Civilizacija Maja

Civilizacija Maja bila je jedna od najnaprednijih u pretkolumbovskoj Americi. Zahvaljujući velikim gradovima, raskošnim trgovima, palatama, hramovima-piramidama, ali i vrsnom poznavanju astronomije, matematike i fizike, zadivila je i promenila svet.

Drevne Maje su na vrhuncu moći i uticaja bile tokom takozvanog klasičnog perioda (250. nove ere – 900. nove ere), ali su na kraju te epohe počele da misteriozno nestaju.

Naime, tada je stanovništvo počelo da iznenada svrgava kraljeve, napušta gradove i prestalo je sa tehnološkim inovacijama.

Izneto je nekoliko desetina teorija o tome šta se uistinu dogodilo. Tako neki istoričari, na primer, ukazuju na velike suše, pogoršane krčenjem šuma i erozijom tla, kao podsticaj društvenog kolapsa, dok drugi krivicu svaljuju na epidemije bolesti, seljačke bune protiv korumpirane vladajuće klase, učestale ratove, slom trgovačkih puteva ili kombinaciju svega navedenog.

Međutim, iako se njihova civilizacija raspala, jezik i kultura Maja su se održali – procenjuje se da oko sedam miliona pripadnika tog naroda još uvek živi na i oko poluostrva Jukatan.

2. Civilizacija doline Inda

Ova, jedna od najstarijih svetskih civilizacija, započela je s izgradnjom naselja na području današnje Indije i Pakistana pre oko 8.000 godina.

Do trećeg milenijuma pre nove ere, zauzela je više od 386.000 kvadratnih milja (999.735 kvadratnih kilometara) područja – mnogo više nego njeni poznatiji savremenici u Egiptu i Mesopotamiji, a činila je 10 odsto svetske populacije.

Jezik tog drevnog naroda, o čijem se svakodnevnom životu zna vrlo malo, ni dan-danas nije dešifrovan. S druge strane, njihovi gradovi imali su napredan sistem kanalizacije i vodovoda, koji je bio bez konkurencije do rimskog doba.

Ipak, oko 1.900 godine pre n.e, civilizacija je počela da neobjašnjivo propada. Ranije se verovalo da je uzrok tome bila neka invazija Arijevaca ili promena toka reke Inda, ali su nedavna istraživanja pokazala da je do toga dovelo pojačano delovanje monsuna, što je umnogome uticalo na poljoprivredu.

U tome su ključnu ulogu verovatno odigrali i ostali faktori, poput zemljotresa ili epidemija malarije i kolere.

3. Anasazi

Anasazi, preci Pueblo naroda, naseljavali su jugozapadni deo današnjih Sjedinjenih Američkih Država. Tokom 12. i 13. veka izgradili su spektakularna naselja u strmim liticama mnogobrojnih kanjona i ubrzo potom, netragom nestali.

Inače, pronađeni tragovi kanibalizma i masakra, kao i dokazi o seči šuma (što je pogoršalo sušu i glad kao njenu posledicu), ukazuju na prirodni kolaps civilizacije, a među arheolozima se i dalje vode žustre debate o svemu tome.

4. Olmeci

Olmeci su naseljavali tropske nizije u južnom i središnjem delu Meksika. Oni su preteča svih kasnijih meksičkih civilizacija, a poznati su po tome što su stvorili prvo pismo u Americi, razvili kalendar, gradili piramide i izmislili pok-ta-pok (ili poktapok), igru loptom na život i smrt, jer bi vođa poraženog tima uvek bio pogubljen. Bili su neprevaziđeni u obradi kamena i stvorili su gigantske skulpture glava, kao i male skulpture od žada.

Nestali su oko 400. godine pre nove ere – istočni deo njihove zemlje je opusteo, verovatno zbog erupcije vulkana, ali je popularna i teorija koja se tiče invazije, premda niko ne zna ko su napadači mogli da budu.

5. Nabatejci

Nabatejci, savez nomadskih plemena severozapadne Arabije, najpoznatiji su kao graditelji legendarnog grada Petra, uklesanog u steni, čiji je dragulj svakako riznica Kazneh.

Od četvrtog veka pre nove ere ostvarili su značajnu ekonomsku i političku moć i za razliku od drugih kultura tog vremena, nisu držali robove. Bili su poznati po odličnom sistemu navodnjavanja, koji se danas izučava na Univerzitetu u Jerusalimu.

Tokom četvrtog veka nove ere napustili su Petru, ali niko sa sigurnošću ne zna zašto. Kao jedan od najverovatnijih razloga navodi se pad zarade od trgovine, pošto su glavne trgovačke rute premeštene na sever.

6. Mikenska civilizacija
Ova civilizacija ime je dobila po lokalitetu Mikeni, smeštenom na oko 90 kilometara jugozapadno od Atine. Za njeno otkrivanje zaslužan je Nemac Hajnrih Šilman, koji je svoje celokupno bogatstvo uložio u arheološka istraživanja. U drugom milenijumu pre nove ere, slovila je za jedan od najvažnijih centara grčke civilizacije.

Protezala se preko dva ostrva i južnog dela kopna današnje Grčke, a širila se osvajanjem gradova poput Pilosa, Atine, Tebe i Knososa. Pominje se u brojnim mitovima, uključujući i onaj o kralju Agamemnonu, koji je bio komandant grčke vojske u Trojanskom ratu.

Nekada je bila dominantna pomorska sila, a do 12. veka, potpuno je propala. Pretpostavlja se da je do toga doveo nemir između seljaka i vladajuće klase, ”poremećaj” trgovačkih puteva ili pak dorska invazija Grčke sa severa, koja se, kako smatraju neki istoričari, možda nikada nije dogodila.

7. Kmersko carstvo
Kmersko carstvo stvoreno je 802. godine iz kraljevstva Čenla, na čijem je mestu danas Kambodža. Najpoznatije je po Angkoru, koji je pao 1341. godine. Propast carstva uglavnom se pripisuje invazijama, kugi i/ili političkoj nestabilnosti.

8. Minojska civilizacija

To antičko društvo, nastalo na ostrvu Krit, postojalo je od 3.000. do 1.000. godine pre nove ere. Inače, u grčkoj mitologiji, Minoj ili Minos je bio čuveni kralj Krita, a po njemu je Minojska civilizacija i dobila ime.

Za Atinjane je predstavljao okrutnog tiranina koji je žrtvovao živote njihove dece Minotauru (pola čovek a pola bik).

U stvarnosti, Minojci su bili prva poznata civilizacija u Evropi, iza koje su ostale razrušene palate i artefakti pronađeni u njima.

Njihov pisani jezik je linearno A pismo, koje je kasnije zamenjeno linearnim B, a oba su bazirana na piktogramima. Stručnjaci veruju da je kraju te zajednice doprinela vulkanska erupcija na ostrvu Tera (sada Santorini), iako postoje dokazi da je preživela.

Svakako, ako i nije ”zbrisala” stanovnike, verovatno je uništila biljni i životinjski svet, što je rezultovalo glađu.

---