Otkriveni kalendari Lepenskog vira

DR Aleksandra Bajić, prvi srpski istraživač na skupu Evropskog udruženja za astronomiju u kulturi. Vreme računali posmatrajući položaj Sunca u odnosu na brdo Treskavac s druge strane Dunava


Zalazak sunca iza brda Treskavac

BIOLOŠKI sat i kalendar su duboko usađeni u ljudsku svest i neuporedivo su stariji od briselskih uredbi o računanju vremena, koje i sama EU sad ukida jer su neprirodne - kaže dr Aleksandra Bajić, neuropsihijatar i arheoastronom. Ona je ujedno i prvi srpski istraživač koji je predstavio svoje naučne radove na konferenciji Evropskog udruženja za astronomiju u kulturi, skupu koji je nedavno po 26. put održan u Institutu za fiziku u Gracu.

Njeni radovi o opservatorijama i kalendarima praistorijskog Lepenskog vira i rimske Romulijane prezentovani su pred 200 naučnika sa svih kontinenata, najrazličitijih specijalnosti, od arheologa i astronoma, preko fizičara i informatičara, do antropologa i sociologa. Svi oni se bave istraživanjem načina kojima su stare civilizacije sticale i primenjivale astronomska znanja, ali i kakav uticaj ta znanja i običaji imaju u modernom svetu.

- Reč je o relativno novoj multidisciplinarnoj nauci, koja se bavi starim kulturama i njihovim znanjima, koja su veoma živa i primenljiva danas - kaže dr Aleksandra Bajić. - To dokazuju mnogi, nama dobro poznati, hrišćanski praznici, kao što su Božić, Vidovdan i Preobraženje, koji su vekovima služili kao međaši godišnjih ciklusa. Iza tanke religijske glazure oni su sačuvali mnogo starija astronomska saznanja, koja su bila vrlo važna u svakodnevnom životu.

Sagovornica "Novosti" naglašava da je astronomija najstarija prirodna nauka, jer je ljudski rod od nastanka posmatrao nebo i kretanje nebeskih tela radi orijentacije u vremenu i prostoru. Kao što su zvezde nekretnice služile za orijentaciju putnika u prostoru, tako su istaknuti oblici reljefa služili za orijentisanje u vremenu.

Dr Aleksandra Bajić

- Kalendari su postojali pre pronalaska pisma, a umesto crvenih slova i brojki, za utvrđivanje godišnjih ciklusa korišćeno je posmatranje položaja Sunca u odnosu na karakteristična uzvišenja - kaže dr Aleksandra Bajić. - Tako su stanovnici Lepenskog vira napravili kalendar posmatrajući Sunčevo kretanje u odnosu na monumentalno brdo Treskavac s druge strane Dunava. Rimljani koji su živeli u Romulijani, kraj današnjeg Zaječara, određivali su vreme slavljenja praznika u odnosu svitanja prema svetom brdu Magura, na kome su napravili i posebne objekte - orijentire. Izlazak sunca iznad svakog od njih najavljivao je dan kad se slavilo drugo božanstvo.

PRAISTORIJSKE OPSERVATORIJE U MODI

REFERATI dr Aleksandre Bajić izazvali su veliku pažnju naučnika, koji su najavili posete Lepenskom viru i Romulijani.

- Obilazak drevnih opservatorija nije interesantan samo naučnicima, one su prosto opsednute turistima. Najpopularnija praistorijska opservatorija u Nemačkoj ove godine imala je dva miliona posetilaca, pa su lokalne vlasti morale da ograniče broj turista, jer meštani od njih više ne mogu normalno da žive. Kad su arheoastronomi u Gracu saznali da mi imamo desetine takvih opservatorija, bili su zapanjeni - kaže dr Bajić.